Szkoła Podstawowa Nr 221 z Oddziałami Integracyjnymi otrzymała imię Barbary Bronisławy Czarnowskiej 1 września 2010 roku.
Barbara Bronisława Czarnowska urodziła się 4 grudnia 1810 w Strugach, w rodzinie niezamożnej szlachty o żywych tradycjach patriotycznych, w której na porządku dziennym były opowieści i wspomnienia o jej przodkach walczących pod sztandarem legionów polskich. W 1830 roku dziewiętnastoletnia młoda i urodziwa panna, po raz pierwszy przyjechała do Warszawy, gdzie zamieszkała u przyjaciół jej rodziców w kamienicy przy ul. Twardej.
29 listopada 1830 roku wybuchło Powstanie Listopadowe. Barbara Czarnowska wbrew przestrogom i zakazom opiekunów wymknęła się z domu udając się w pobliże ulicy Długiej. Tutaj miała być świadkiem wydarzeń pod Arsenałem. Szybko włączyła się w prace Towarzystwa Dobroczynności Patriotycznej Warszawianek. Jako pielęgniarka ochotniczka opiekowała się rannymi i chorymi żołnierzami.
18 kwietnia 1831 roku przebrana za mężczyznę , w mundurze i z obciętymi włosami zgłosiła się na ochotnika do obozu wojskowego na Pradze. Dostała przydział do 1 Pułku Jazdy Augustowskiej. Dowódca major Tyszko spojrzawszy na nowego rekruta miał powiedzieć „Twoje dziewczęce oczy i uszy zdradzają cię i nie zniosłyby tego wszystkiego, co się w obozie dzieje. Lepiej będzie, gdy przy apelu powiem, kim jesteś, wtedy oficerowie czuwać będą, abyś nie była narażona na żadną przykrość”. Na wieczornym apelu, przed frontem całego pułku, ogłosił, iż „Bronisława Czarnowska mianowana została kadetem 1. Pułku Jazdy Augustowskiej”. Tym samym po raz pierwszy w dziejach polskiej służby wojskowej, kobieta jawnie, za zgodą zwierzchności wojskowej, przyjęta została w szeregi regularnej armii.
6 i 7 września 1831 roku uczestniczyła w obronie Warszawy między rogatkami Jerozolimskimi i Wolskimi (obecnie okolice ul. Towarowej i Chłodnej). Czarnocka mimo braku doświadczenia nie była ranna w tych walkach. Dzień później Warszawa poddała się. Rząd , sejm i całe wojsko opuściło mury stolicy, ewakuując się do Płocka. Wśród oddziałów znalazł się 1 Pułk Jazdy Augustowskiej z Barbarą Czarnowską w swoich szeregach.
Pułki znajdujące się w rejonie Warszawy cofały się po jej upadku w stronę granicy pruskiej. Podczas odwrotu niedaleko miasta Sierpc 26 lub 28 września 1831 roku doszło do większej potyczki. Pułk Augustowski zaatakowany został niespodziewanie przez znacznie większy oddział rosyjski. Wówczas to Barbara Czarnowska rzuciła się w sam środek nieprzyjaciela, czym wywołała entuzjazm wśród szeregów polskich. Pomimo przeważającej liczby jazdy rosyjskiej została ona załamana i zmuszona do ucieczki. Za ten czyn, zyskała uznanie najwyższej władzy wojskowej, a w kilka dni później, w czasie postoju w Sierpcu nadeszło zawiadomienie, że uhonorowana została najwyższym polskim odznaczeniem za zasługi wojenne srebrnym krzyżem Virtuti Militari V klasy. Zawiadomienie brzmiało następująco:
„Nr. 3472 W Świedziebnie dnia 3 M-ca Października 1831r. Szef Sztabu głównego do Imć Panny Czarnowskiej Bronisławy , kadeta z Pułku 1-o Jazdy Augustowskiej. Zawiadamiam Panią - iż Naczelny Wódz Siły Zbroyney zaszczycił ją Ozdobą Krzyża Woyskowego Srebrnego na który Patent w zwykłey formie później odbierzesz. - Jenerał Brygady (podpis nieczytelny) : MP.”
Barbara Bronisława Czarnowska stała się trzecią po Joannie Żubr i Józefie Rostkowskiej kobietą w historii Polski uhonorowaną tym odznaczeniem.
W opracowaniu Michała Brensztejna z 1902 r., w którym autor powołuje się na pamiętnik Bronisławy Czarnowskiej, można przeczytać: „Czarnowska poderwała do kontrataku zmęczonych powstańców w czasie ich wycofywania. Zmęczony i wygłodzony polski pułk zaatakowany został przez doborowy oddział rosyjski. Czarnowska rzuciła się wtedy w sam środek nieprzyjaciela, czym w szeregach wywołała taki entuzjazm, że Polacy, zadawszy przeciwnikowi duże straty, zmusili do ucieczki jazdę rosyjską. Autor pisze dalej po jej [bitwy] zakończeniu szukano Czarnowskiej kilka godzin, a odnalazłszy wreszcie, pod stosem trupów nieprzyjaciela, kompani stwierdzili z ulgą, że na szczęście, że żyje, a jedynie omdlała przygnieciona truchłem konia”.
Czarnowska budziła podziw swym męstwem również wśród pruskich generałów. „Ja sama, gdy się zastanawiam, to nie pojmuję mojej odwagi. „Ten entuzyazm był wyższym ponad wszystko. Ja tak kochałam ojczyznę jak samego Boga” – wspominała.
Mało znane jest zdarzenie z jej udziałem z Serocka. Kiedy polski oddział zaatakowany przez kałmuków zaczął uciekać, napastnicy z braku oporu skierowali się w stronę sierocińca znajdującego się na przedmieściu Serocka, widząc to Czarnowska zatrzymała rejterujący oddział powstańczy, wyrwała szablę i poprowadziła zwycięską szarżę nieprzyjaciela. Odznaczona została też Gwiazdą Wytrwałości, nadaną jej przez ostatni, przed upadkiem Powstania Listopadowego, sejm Joachima Lelewela w Zakroczymiu, a wręczenie miało miejsce na ratuszu w Płocku.
Po upadku powstania Listopadowego Barbara Czarnowska była goszczona przez rodaków w zaborze pruskim. Po paru latach powróciła do Królestwa, gdzie w 1836 r. wyszła za mąż za wdowca Kazimierza Zakrzewskiego, ziemianina z jej stron rodzinnych, właściciela majątku we wsi Żaby pod Błoniem. Po 1841 r. wyszła powtórnie za mąż za Stanisława Żbikowskiego. Wtedy to przeniosła się do Warszawy na stałe, gdzie nabyła na Starym Mieście , kamienicę Friczowską (Klucznikowską) nr.21A (numer hipoteczny 43) na Rynku Starego Miasta. Owdowiała powtórnie w 1888r.
Barbara Bronisława Czarnowska była dobrze znana wszystkim mieszkańcom XIX - wiecznej Starówki. Oprócz prowadzenia domu i wychowywania dzieci, zajmowała się również dobroczynnością: „Kochała ją młodzież ucząca się i wszelka nędza ze Starego Miasta, za skromność i opiekę, jaką nad nim roztaczała, że pomagała w każdej potrzebie, ale też za jej życie, niezwykłe, pełne szczerego poświęcenia dla ojczyzny”.
Zmarła 23 października 1891 roku w Warszawie. Na jej pogrzeb 26 października 1891 r. do katedry św. Jana przybyło mnóstwo żałobników, także „wąż ludzki, przeważnie starych mieszkańców Starego Miasta towarzyszył pochodowi żałobnemu w to miejsce cmentarza powązkowskiego, na którem (kwatera 29, rząd 2, grób 17)(kw. 29-2-17) w kilka lat później stanął skromny sarkofag kamienny” – pisał Tygodnik Ilustrowany
Pamięć o Czarnowskiej
W Warszawie pod Olszynka Grochowską jest Aleja Chwały, tworzą ją głazy poświęcone pamięci bohaterom Powstania Listopadowego. W 2005 roku w Alei Chwały (nr 24) został odsłonięty głaz pamięci ufundowany przez krąg pamięci narodowej – Komitet Katyński, w uroczystości uczestniczyli potomkowie Barbary Czarnowskiej.
Napis na tablicy głosi:
„Pamięci ofiarnych kobiet polskich bohaterek Powstania Listopadowego Emilii Plater, Józefiny Rostowskiej, Barbary Bronisławy Czarnowskiej, Klaudyny z Działdowskich Potockiej, Emilii Szczanieckiej. Rada i Zarząd Dzielnicy Praga Południe m.st. Warszawy Krąg Pamięci Narodowej 27 listopad 2005 r.”
Pamięć o powstańczych losach Barbary Czarnowskiej przywróciła po niemal 180 latach w 2009 r. redaktor Beata Gębalska publikacją w „Kurierze Warszawskim”, bazując na odkryciach potomka bohaterki w jego archiwum rodzinnym. Z kolei w 2010 r. z inicjatywy varsavianisty Artura Nadolskiego, specjalizującego się w historii Woli, nadano wolskiej Szkole Podstawowej nr 221 imię Barbary Bronisławy Czarnowskiej. Podczas uroczystości nadania imienia patronki odegrano inscenizację opisanych wyżej walk powstańczych, które w rzeczywistości rozgrywały się kilkaset metrów od szkoły.
W Sierpcu, gdzie Czarnowska wsławiła się w bitwie z 1831 roku, w 180 rocznicę wybuchu powstania listopadowego, w miejscu gdzie złożono szczątki powstańców, odsłonięto ku ich czci tablicę pamiątkową. Znalazło się również na niej miejsce, o bohaterskiej walce dwudziestoletniej wówczas Czarnowskiej.
Bibliografia
00-876 Warszawa
ul. Ogrodowa 42/44
sekretariat.sp221@eduwarszawa.pl
22 620 17 40, 22 620 24 44 
